Monety to jeden z podstawowych środków płatniczych. Przez wieki pozwoliły uprościć handel wymienny. Obecnie monety wybijane są jednak nie tylko przez mennice państwowe. Mogą również przybierać postać akcesoriów upamiętniających ważne wydarzenie społeczne, polityczne, religijne czy biznesowe lub stać się pamiątką imprezy (np. wesela). Monety okolicznościowe i pamiątkowe cieszą się rosnącą popularnością – zamawiają je firmy, urzędy miast i gmin, organizatorzy festiwali, koncertów czy innych imprez oraz firmy, które chcą uczcić ważne jubileusze. Jak powstają monety wybijane?
Jak dawniej wybijano monety?
Pierwsze monety powstały w rejonie dzisiejszej Turcji, już w VII wieku p. n. e. Monety pozwoliły uprościć handel (wcześniej stosowano kłopotliwą wymianę barterową), ale ich wybijanie stanowiło bardzo skomplikowany proces, a sam efekt nie był doskonały tak, jak współcześnie. Do ich wybijania stosowano metale szlachetne – najczęściej złoto i srebro. Ręczne wybijanie monet było bardzo czasochłonne, a wydajność produkcyjna niska.
Dopiero w XVII wieku wprowadzono walcarki, które usprawniły produkcję monet i pozwoliły działać na bardziej masową skalę. Następnie na rynek wprowadzono specjalne punce. Ich zadaniem było szybkie wybijanie wzorów oraz dat produkcji na monetach. Kolejnym krokiem było wprowadzenie specjalnych stempli. Pozwalają one na tłoczenie obrzeż monety.
Jak obecnie wybija się monety?
Przez wieki proces wybijania monet przeszedł ogromną metamorfozę – od ręcznej produkcji rzemieślniczej do automatycznej produkcji maszynowej na szeroką skalę. Materiał obrabiany jest za pomocą walcowania. Walce pozwalają szybko uzyskać krążki. To właśnie temu procesowi monety zawdzięczają swoje idealne, powtarzalne kształty i wymiary. Gotowe krążki poddaje się karbowaniu ramion. Na tym etapie stosowane są specjalne maszyny z wirującym talerzem.
Jak dokładnie wygląda obecnie wybijanie monet? Matryce tworzy się z wykorzystaniem oprogramowania komputerowego i sterowanych automatycznie maszyn. Pierwszym krokiem jest zaprojektowanie matrycy wzorcowej. Matryca wzorcowa ma wymiary monety, która ma być według niej produkowana (np. polski 1 zł ma 23 mm średnicy i waży 5 gram, 2 zł – 21,50 mm i waży 5,21 gram, a 5 zł – 24 mm i waży 6,54 gram). Drugą matrycą jest matryca pozytywowa (również jest to matryca wymiarowa). Następnie tworzy się stempel (określany również jako negatyw). Matryce wykonuje się z twardej stali. Trafiają one do specjalnej prasy, która pozwala, na podstawie matryc, wybijać monety. Prasa zapewnia wielotonowy nacisk i precyzję wykonania krążków monet oraz wzorów.
Wartość kolekcjonerska monet
Początkowo monety stanowiły jedynie środek płatniczy. Powstały zwykle ze złota i srebra, były bardzo rzadkie, dlatego ich wartość była ogromna. Dostęp do monet zwykle mieli tylko władcy (gromadzone były one w skarbcach królewskich), bogaci magnaci czy kupcy. Przysłowiowy „worek monet” symbolizował bogactwo.
Seryjna produkcja sprawiła, że wartość monet znacznie spadła. W Polsce mają one nominały od 1 grosza do 5 zł, a ich wartość jest o wiele mniejsza niż bardziej poręcznych banknotów. Dodatkowo coraz więcej osób wybiera wygodniejsze płatności bezgotówkowe.
Monety obecnie mają jednak dużą wartość kolekcjonerską. Mennice wybijają monety upamiętniające ważne wydarzenia. Dużym zainteresowaniem cieszą się również monety wybijane na indywidualne zamówienie (np. z mosiądzu, aluminium czy miedzi, pozłacane lub posrebrzane). Unikalne wzory stają się doskonałą pamiątką na weselach, okazjach biznesowych, religijnych czy społecznych.